เมื่อยาฆ่าเชื้อ…เริ่มฆ่าอะไรไม่ได้
ลองจินตนาการว่าคุณเป็นไข้หวัดธรรมดา แล้วหมอบอกว่ายาปฏิชีวนะที่เคยได้ผล ตอนนี้ไม่ช่วยอะไรอีกแล้ว — นี่คือภาพของโลกที่ FAO และ WHO พยายามเตือนว่า “เราใกล้เข้าสู่ยุคหลังยาปฏิชีวนะ” เข้าไปทุกที คำว่า AMR หรือ Antimicrobial Resistance หมายถึง ภาวะที่จุลชีพอย่างแบคทีเรีย ไวรัส หรือเชื้อราดื้อยา ไม่ตอบสนองต่อยาที่เคยรักษาได้ นั่นทำให้การติดเชื้อธรรมดากลับกลายเป็นอันตรายถึงชีวิต จากรายงานในปี 2024 มีผู้เสียชีวิตจากเชื้อดื้อยามากกว่า 1.27 ล้านคนทั่วโลก และตัวเลขนี้อาจพุ่งสูงขึ้นอีก ถ้าเรายังใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่คิด
อะไรทำให้เชื้อดื้อยาเพิ่มขึ้น?
ใช้ยาปฏิชีวนะไม่ถูกวิธี
คนจำนวนมากยังเข้าใจผิดว่า “ไม่สบาย = กินยาแก้อักเสบ” ทั้งที่บางอาการเป็นไวรัส ซึ่งไม่ต้องใช้ยาฆ่าเชื้อเลย
การใช้ยาในปศุสัตว์
อาหารที่เรากินอาจมีส่วนเร่งให้เชื้อดื้อยาแพร่กระจาย เพราะสัตว์เลี้ยงในระบบอุตสาหกรรมมักได้รับยาปฏิชีวนะเพื่อเร่งโต — และยากลุ่มนี้อาจย้อนกลับมาสู่คนผ่านการบริโภค
ขาดระบบกำกับดูแล
ในหลายประเทศรวมถึงไทย ยังสามารถซื้อยาปฏิชีวนะได้โดยไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์ ซึ่งเปิดช่องให้ใช้ยาผิดประเภท ผิดขนาด และผิดเวลา
คนไทยเกี่ยวอะไรกับ AMR?
คำตอบคือ “เกี่ยวโดยตรง” เพราะพฤติกรรมการใช้ยาโดยไม่ปรึกษาแพทย์ยังพบได้ทั่วไป ทั้งในเมืองและชนบท ประเทศไทยมีแนวโน้มการดื้อยาที่สูงขึ้น โดยเฉพาะเชื้อแบคทีเรียชนิดที่พบในโรงพยาบาล — ส่งผลให้ผู้ป่วยบางรายต้องใช้ยารักษารอบสอง รอบสาม หรือถึงขั้นหมดทางรักษา
แล้วเราจะรับมือกับวิกฤตนี้อย่างไร?
หยุดใช้ยาฆ่าเชื้อแบบพร่ำเพรื่อ
ทุกครั้งที่ใช้ยาผิดคือโอกาสให้เชื้อวิวัฒน์ดื้อยา — ถ้าไม่จำเป็น อย่ากิน
เสริมระบบกำกับดูแลการจ่ายยา
การออกกฎหมายควบคุมการขายยาปฏิชีวนะ และการฝึกอบรมเภสัชกรให้ปฏิเสธการขายยาถ้าไม่มีใบสั่ง เป็นสิ่งจำเป็น
สนับสนุนการศึกษาและวิจัย
FAO และ WHO เน้นย้ำความสำคัญของข้อมูล เปิดฐานข้อมูล AMR ร่วมกันทั่วโลก เพื่อให้แต่ละประเทศพัฒนานโยบายอย่างสอดคล้อง
หลายคนอาจไม่คิดว่าวิกฤตระดับโลกจะเริ่มจากพฤติกรรมเล็ก ๆ อย่างการกินยา แต่ความจริงก็คือ เชื้อดื้อยาไม่ใช่เรื่องไกลตัวเลย — มันเริ่มจาก “หนึ่งเม็ดที่ไม่จำเป็น” แล้วลุกลามเป็นปัญหาทั้งระบบ ถ้าเรายังไม่หยุดวงจรนี้ บางทีแค่แผลติดเชื้อธรรมดาในอนาคต อาจกลายเป็นจุดจบของใครบางคนก็ได้
ข้อมูลอ้างอิง
- FAO. (2023). “The Global Action Plan on AMR.”
- WHO. (2023). “Antimicrobial Resistance Fact Sheet.”
- กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข (2566)
