
รัฐธรรมนูญ: ของกลางที่ยังไม่เป็นของร่วม
ในประเทศที่มีรัฐธรรมนูญผ่านมาหลายฉบับ หลายครั้ง และหลายเหตุการณ์ คนไทยจำนวนไม่น้อยเคยชินกับการเปลี่ยนรัฐธรรมนูญเหมือนเปลี่ยนฤดูกาล แต่สิ่งหนึ่งที่น่าเป็นห่วงกว่าคือ แม้เราจะมีรัฐธรรมนูญ “อยู่” แต่กลับไม่มีรัฐธรรมนูญ “ร่วมกัน” อย่างแท้จริง
อะไรคือรัฐธรรมนูญร่วมกัน?
รัฐธรรมนูญร่วมกัน หมายถึง ไม่ใช่แค่มีเอกสารทางกฎหมายที่ทุกคนต้องปฏิบัติตาม แต่คือการมีจิตสำนึก ร่วมเห็นคุณค่า และร่วมยืนอยู่บนหลักการเดียวกัน — ไม่ว่าเราจะเห็นต่างเพียงใดก็ตาม
ตัวอย่างง่าย ๆ
ถ้าคุณไม่ชอบการแสดงความคิดเห็นของใครบางคน แต่คุณยอมรับว่าเขามีสิทธิพูด นั่นแหละคือรัฐธรรมนูญที่คุณมีอยู่ร่วมกัน แต่ถ้าคุณอยากให้เขาเงียบ เพราะคุณไม่ชอบสิ่งที่เขาพูด — เราอาจมีรัฐธรรมนูญอยู่ในหนังสือ แต่ไม่มีมันอยู่ในใจ
เหตุใดเราถึงไม่เคยมีรัฐธรรมนูญร่วมกันอย่างแท้จริง
1. เพราะมันถูกเขียน “จากบนลงล่าง”
รัฐธรรมนูญหลายฉบับในประวัติศาสตร์ไทย ถูกเขียนขึ้นโดยอำนาจที่ไม่ได้มาจากฉันทามติของประชาชนโดยตรง หรือเกิดขึ้นภายหลังเหตุการณ์ที่ประชาชนไม่ได้มีส่วนร่วมอย่างแท้จริง
2. เพราะสังคมยังไม่มีพื้นที่ปลอดภัยให้เห็นต่าง
หากการตั้งคำถามต่อกติกา ถูกตีความว่า “เป็นภัยต่อชาติ” การมีรัฐธรรมนูญที่เป็นของร่วมกันก็แทบเป็นไปไม่ได้
ผลกระทบ: เมื่อรัฐธรรมนูญเป็นของกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง
การใช้รัฐธรรมนูญเป็นเครื่องมือทางอำนาจ หรือการออกแบบกติกาที่เอื้อเฉพาะกลุ่ม อาจทำให้เกิดความไม่เชื่อถือในระบบ และนำไปสู่ความแตกแยกที่ลึกกว่าความขัดแย้งทางการเมือง นั่นคือความแตกแยกในระดับจิตใจของผู้คน
ทางออก: เปลี่ยนจาก “รับ” มาเป็น “ร่วม”
เราควรเปลี่ยนวิธีคิดจากการ “รับร่าง” มาเป็น “ร่วมร่าง” จากการ “ยอมตาม” มาเป็น “ยินยอมพร้อมใจ” การมีรัฐธรรมนูญร่วมกัน ไม่ได้เกิดจากการเห็นตรงกันทุกข้อ แต่อยู่ที่เรายินดีจะเดินต่อไปด้วยกัน แม้จะมีความเห็นที่แตกต่าง