Soft Ban กับ Soft Power: เราควรตอบโต้หรืออดทน?

เมื่อเสน่ห์กลายเป็นเป้า

Soft Power คือพลังที่ไม่ต้องใช้อาวุธ แต่เข้าถึงใจคนทั่วโลกได้ เช่น อาหาร เพลง ภาพยนตร์ หรือวัฒนธรรมที่ส่งออกไปโดยไม่มีการบังคับ และนั่นทำให้หลายประเทศ—including ไทย—มองว่าเป็นโอกาสทองในการผลักดันอัตลักษณ์ของตัวเองสู่เวทีโลก

แต่เมื่อเกิด “Soft Ban” หรือการกีดกันแบบเงียบ เช่น การไม่โปรโมต การจำกัดการแสดงออก หรือแม้แต่การแบนเนื้อหาโดยไม่บอกเหตุผล มันก็เหมือนการดึงเบรกในขณะที่วัฒนธรรมกำลังเร่งเครื่อง

Soft Ban คืออะไรในทางปฏิบัติ

ในหลายกรณี Soft Ban ไม่ได้มาจากกฎหมายหรือคำสั่งชัดเจน แต่เกิดจากนโยบายที่ ‘ไม่เขียนไว้’ เช่น:

• แพลตฟอร์มต่างประเทศไม่ดันเนื้อหาไทยขึ้นหน้าแรก

• การแสดงบางประเภทถูกระงับโดยไม่มีการชี้แจง

• ศิลปินจากประเทศหนึ่งไม่ได้รับเชิญในงานนานาชาติ ทั้งที่มีผลงานโดดเด่น

สิ่งเหล่านี้กระทบโดยตรงต่อการใช้ Soft Power ของประเทศนั้น ๆ และบางครั้งก็เกิดในบริบทที่ละเอียดอ่อน เช่น ความตึงเครียดทางการเมือง หรือความขัดแย้งเชิงวัฒนธรรม

เกมที่ไม่มีใครพูดถึงตรง ๆ

ในโลกที่การเมืองระหว่างประเทศเต็มไปด้วยความละเอียดอ่อน Soft Ban กลายเป็นเครื่องมือทางการทูตที่ไม่ต้องส่งสารใด ๆ ออกมาอย่างเป็นทางการ แต่ทรงพลังพอจะส่งสาร ‘ทางอ้อม’ ได้ชัดเจน

ตัวอย่างหนึ่งคือการที่ซีรีส์หรือรายการจากประเทศหนึ่งถูกถอดออกจากแพลตฟอร์มโดยไม่อธิบาย สะท้อนความสัมพันธ์ที่อาจมีรอยร้าว ซึ่งไม่ใช่แค่เรื่องของวัฒนธรรม แต่ลึกไปถึงระดับภูมิรัฐศาสตร์ (geopolitics)

แล้วควร ‘ตอบโต้’ หรือ ‘อดทน’?

การตอบโต้ทันทีอาจทำให้สถานการณ์รุนแรงขึ้น โดยเฉพาะในระบบที่อ่อนไหวต่อภาพลักษณ์ ขณะที่การอดทนมากเกินไปก็อาจทำให้ Soft Power ถูกลดทอนคุณค่าโดยไม่รู้ตัว

หลายประเทศเลือกใช้ “Counter Soft Power” เช่น:

• ผลิตคอนเทนต์ที่เน้นความร่วมมือแทนการแข่งขัน

• ดึงพันธมิตรร่วมทุนสร้างสื่อร่วม

• ใช้ผู้บริโภคทั่วโลกเป็นกระบอกเสียง แทนที่จะเผชิญหน้าแบบรัฐต่อรัฐ

ทางรอดอาจไม่ใช่การ “ชน” แต่คือการ “ยืน”

ในยุคที่ใคร ๆ ก็สร้างวัฒนธรรมส่งออกได้ สิ่งสำคัญอาจไม่ใช่การต่อสู้ให้ชนะ แต่คือการรักษาเสน่ห์และความจริงใจของวัฒนธรรมไว้ให้ได้ แม้จะถูกเบี่ยงกระแสบ้างในบางช่วง Soft Power ที่แท้จริงอาจไม่ใช่การบุกทะลวง แต่คือความต่อเนื่องที่ไม่เลือนหาย