AI ไม่ได้แค่แนะนำเนื้อหา…แต่วางกรอบให้เราคิดตามโดยไม่รู้ตัว

AI กับบทบาทใหม่ในโลกข้อมูล

คุณเคยสังเกตไหมว่า... บางครั้งเนื้อหาที่คุณเห็นบนแพลตฟอร์มต่าง ๆ เหมือนจะคิดแทนคุณไปแล้วครึ่งทาง? นั่นแหละ คือพลังของ AI ที่ไม่ใช่แค่ ‘แนะนำ’ แต่ ‘กำหนดกรอบ’ ให้เราคิดตาม

AI เคยเป็นแค่เครื่องมือช่วยค้นหา หรือแนะนำเนื้อหาที่เราน่าจะชอบ แต่ทุกวันนี้ AI เข้าไปอยู่ในระดับที่ซับซ้อนกว่านั้น มัน “ออกแบบประสบการณ์” ให้เรา โดยคำนวณจากพฤติกรรม ความชอบ และแม้กระทั่งอารมณ์ที่เราส่งผ่านหน้าจอ

ตัวอย่างง่าย ๆ คือฟีดข่าว หรือวิดีโอแนะนำ ที่ไม่ได้สุ่มมาให้ดู แต่ถูกคัดมาเพื่อตอบสนองความรู้สึกบางอย่างที่คุณอาจยังไม่รู้ตัวด้วยซ้ำ

การวางกรอบ (Framing) ที่เกิดขึ้นแบบแนบเนียน

“Framing effect” คือการที่ข้อมูลถูกนำเสนอในลักษณะหนึ่งเพื่อให้เรามองประเด็นนั้นในมุมที่ต้องการ และ AI ก็กำลังใช้สิ่งนี้อย่างแนบเนียน

เช่น ถ้าคุณดูคอนเทนต์ที่พูดถึงความเครียดจากการทำงาน ระบบอาจไม่เพียงแนะนำวิดีโอหรือบทความที่เกี่ยวข้อง แต่ยังรวมไปถึงมุมมองที่ทำให้คุณเห็นว่า "การลาออกอาจเป็นทางออก" มากกว่า "การปรับตัว"

สิ่งนี้อาจดูเหมือนช่วยให้เราคิดได้เร็วขึ้น แต่บางครั้งมันก็ ลดทอนทางเลือก อื่น ๆ ที่อาจเหมาะกับเราในระยะยาว

แล้วจะรู้ได้ยังไงว่าเราคิดเอง หรือ AI ช่วยคิด?

คำตอบไม่ใช่แค่ “ตั้งคำถามกับตัวเอง” แต่ต้องรู้ทันระบบ

1. สังเกตว่าเราเห็นข้อมูลจากมุมเดียวหรือไม่

2. พยายามค้นหามุมมองอื่นที่ระบบไม่แนะนำ

3. ทดลองตั้งคำถามใหม่ ๆ ที่ไม่เคยเสิร์ช เพื่อข้ามพ้นกรอบเดิม ๆ

บางครั้งการเปิดรับสิ่งใหม่อาจไม่ใช่แค่เสพคอนเทนต์เพิ่ม แต่คือการ เบรค ตัวเองจากวงจรเดิมที่ AI ปั้นให้เราทุกวัน เพราะสุดท้าย... การคิดเอง ยังคงเป็นพลังที่ไม่มีใครทำแทนได้

Credit: ข้อมูลบางส่วนจากงานวิจัยของ Center for Humane Technology, รายงานจาก UNESCO เกี่ยวกับ AI และสื่อ, และบทวิเคราะห์ด้าน framing effect โดย Verywell Mind