Smartphone ฉลาดขึ้นทุกวัน…แต่ผู้ใช้กำลังถูกควบคุม?
เทคโนโลยีที่อำนวยความสะดวก…หรือจำกัดเสรีภาพ?
ทุกครั้งที่คุณเปิดสมาร์ทโฟน ข้อมูลของคุณ — พฤติกรรม การค้นหา การกดไลก์ หรือแม้แต่เวลาที่คุณหยุดเลื่อนดูโพสต์ — ถูกนำไปวิเคราะห์เพื่อสร้าง “ประสบการณ์เฉพาะตัว” แต่สิ่งที่ฟังดูดีนี้ อาจซ่อนความจริงที่น่ากังวล: เราอาจไม่ได้เป็นผู้เลือกอีกต่อไป
อัลกอริทึมทำงานอย่างไร?
Step-by-step ที่อัลกอริทึมใช้ควบคุมความสนใจของคุณ:
- เก็บข้อมูล: ทุกคลิก ไลก์ การดูคลิป หรือการเลื่อนผ่านสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
- ประมวลผล: วิเคราะห์ว่าคุณชอบอะไร ไม่ชอบอะไร สนใจเรื่องใด
- ปรับเนื้อหา: ส่งข้อมูล โฆษณา หรือโพสต์ที่ "น่าจะตรงใจ" มาให้
- ทำให้คุณเสพติด: ยิ่งคุณอยู่กับจอมากเท่าไร พวกเขายิ่งมีรายได้จากคุณมากขึ้น
ตัวอย่างใกล้ตัว
- เคส 1: คุณพูดถึง “รองเท้าวิ่ง” กับเพื่อน หลังจากนั้นโฆษณารองเท้าก็ปรากฏเต็มฟีด แม้คุณไม่ได้ค้นหา
- เคส 2: วัยรุ่นบางคนเชื่อว่า “ความคิดเห็นของตัวเอง” คือของจริง ทั้งที่ถูกบ่มเพาะจากวิดีโอ TikTok หรือโพสต์ที่ถูกเลือกให้เห็นซ้ำ ๆ
- เคส 3: YouTube แนะนำวิดีโอที่คล้ายเดิมไปเรื่อย ๆ จนผู้ใช้ไม่เคยเห็นความคิดที่ต่างออกไปเลย
แล้วเสรีภาพของเราหายไปไหน?
คำถามคือ:
- คุณเลือกดูเอง หรือ “ถูกเลือกให้ดู”?
- คุณคิดเอง หรือ “ระบบคิดแทน”?
- คุณซื้อเพราะต้องการ หรือ “เพราะถูกบอกให้ต้องการ”?
แล้วเราควรทำอย่างไร?
1. สังเกตพฤติกรรมตัวเอง
เช่น คุณใช้เวลาเท่าไหร่กับแอปไหน ดูอะไรซ้ำ ๆ บ้าง
2. ปรับการตั้งค่า
- ปิดการติดตามโฆษณา (ใน Google/Facebook)
- ล้างข้อมูลหรือ Reset Recommendation เป็นระยะ
3. ใช้แอปแบบรู้ทัน
- เลือกติดตามหลายมุมมอง
- อย่าพึ่งการแนะนำเพียงอย่างเดียว
4. ใช้สิทธิ “ควบคุมข้อมูลส่วนตัว”
คุณมีสิทธิภายใต้ PDPA (พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล) ดังนี้:
- ขอให้บริษัทเปิดเผยข้อมูลที่เก็บ
- ขอให้ลบข้อมูล
- ถอนความยินยอมในการเก็บ/ใช้ข้อมูล
ใครมีสิทธิ: คนไทยทุกคน
ใช้สิทธิได้ที่ไหน: ติดต่อผ่านบริษัทที่คุณใช้บริการ หรือสำนักงานคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล
ต้องใช้อะไร: บัตรประชาชนหรือเอกสารแสดงตัวตน
ใช้เวลาเท่าไหร่: แล้วแต่หน่วยงาน (บางรายใช้เวลาประมาณ 15-30 วัน)
สรุปง่าย ๆ ก่อนปิดจอ
- มือถือมันฉลาดขึ้นทุกวัน…แต่บางทีเรากลับโดนมัน “ชี้นำ” โดยไม่รู้ตัว
- อะไรที่เราเห็น อาจไม่ใช่เพราะเราเลือก…แต่อัลกอริทึมเลือกให้
- ถ้าไม่อยากโดนปั่นหัว ต้องเริ่มจาก “รู้ทัน”
- ข้อมูลของเรา เรามีสิทธิขอ ดู ลบ หรือบอกให้หยุดใช้ได้เลย (ภายใต้ PDPA)
- ใช้โซเชียลให้เราเป็นคนคุมเกม ไม่ใช่โดนเกมคุมเรา
By ARd T. | Email: [email protected]
