จากปากกา → สู่แพลตฟอร์มดิจิทัล
สำนักงานกฤษฎีกา หน่วยงานหลักในการร่างกฎหมายของประเทศไทย กำลังเผชิญการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ เมื่อเทคโนโลยีอย่าง AI เริ่มเข้ามามีบทบาท ไม่ใช่ในฐานะ “ทนายหุ่นยนต์” แต่ในฐานะผู้ช่วยคนสำคัญเบื้องหลัง การแปลงกระบวนการร่างกฎหมายจากระบบเอกสารแบบดั้งเดิม ไปสู่เวิร์กโฟลว์ดิจิทัลที่ใช้ระบบจัดการเอกสารอัจฉริยะ เป็นมากกว่าการ “ลดกระดาษ” — แต่นี่คือการวางรากฐานใหม่ของระบบกฎหมายในอนาคต
AI ในกระบวนการร่างกฎหมาย
AI ทำอะไรได้บ้างในงานกฎหมาย?
แม้ AI ยังไม่สามารถ “ตีความ” กฎหมายอย่างมนุษย์ได้ทั้งหมด แต่ก็มีบทบาทชัดเจนในหลายขั้นตอน เช่น: ค้นหาข้อมูลทางกฎหมายจากฐานข้อมูลมหาศาลได้ในเสี้ยววินาที วิเคราะห์ความสอดคล้องของร่างกฎหมายกับกฎหมายแม่บทอื่น ตรวจหาคำซ้ำ ความหมายซ้อน หรือช่องว่างที่อาจถูกตีความคลาดเคลื่อน
ตัวอย่างที่เริ่มต้นแล้ว
สำนักงานกฤษฎีกาได้เริ่มใช้ระบบ e-Drafting ที่มีโมดูล AI วิเคราะห์ภาษากฎหมายอย่างแม่นยำ พร้อมระบบตรวจสอบภายในที่สามารถแนะนำรูปแบบภาษาที่เหมาะสมตามหลักกฎหมายสากล
ความท้าทายที่มากกว่าด้านเทคนิค
ความน่าเชื่อถือคือหัวใจ
กฎหมายเป็นเรื่องของความชัดเจน ความเป็นกลาง และผลกระทบต่อสังคม AI จึงต้องถูกออกแบบให้โปร่งใส ตรวจสอบได้ และไม่กลายเป็น “กลไกตัดสินใจแทนมนุษย์” โดยไร้ความรับผิดชอบ
เรื่องของภาษาที่ซับซ้อน
ภาษากฎหมายไทยมีโครงสร้างเฉพาะ และบางถ้อยคำแปลได้หลายนัย ระบบ AI ที่นำมาใช้ต้องฝึกจากข้อมูลภาษาไทยจำนวนมาก และได้รับการทดสอบกับงานจริงอย่างต่อเนื่อง
เมื่อคน-เครื่องจักร ร่วมกันสร้างนิติธรรม
“เพื่อนร่วมโต๊ะ” ไม่ใช่ “เจ้านาย”
การพัฒนา AI สำหรับกฎหมายควรมองว่าเป็นการสร้าง “ผู้ช่วย” ที่ทำให้เจ้าหน้าที่สามารถโฟกัสกับประเด็นยาก ๆ ได้มากขึ้น ไม่ใช่การแทนที่นักกฎหมายทั้งหมด
ระบบที่ดี = อำนาจที่กระจาย
หากการใช้ AI ถูกออกแบบให้โปร่งใสและเข้าถึงได้ง่าย ไม่ใช่แค่หน่วยงานระดับสูงเท่านั้นที่ได้ประโยชน์ — แต่หมายถึงองค์กรท้องถิ่น อปท. หรือแม้แต่นักศึกษากฎหมาย ก็สามารถเข้าถึงข้อมูลคุณภาพสูงอย่างเท่าเทียม
สุดท้าย…กฎหมายอาจยังต้องเขียนโดยมนุษย์ แต่คนเขียนอาจมี “เพื่อนใหม่” ที่เป็น AI อยู่ข้าง ๆ
การเดินหน้าสู่การใช้ AI ในระบบกฎหมายไทยไม่ได้หมายถึงการแทนที่ แต่คือการยกระดับ — เมื่อเครื่องมือฉลาดช่วยให้คนทำงานเก่งขึ้น โปร่งใสมากขึ้น และเข้าถึงได้มากขึ้น สังคมก็อาจได้กฎหมายที่ใกล้ตัว และยุติธรรมยิ่งกว่าเดิม
