ไทยเตรียมออก พ.ร.บ. AI ฉบับแรก: เราจะอยู่ร่วมกับเทคโนโลยีนี้อย่างรับผิดชอบได้อย่างไร

AI ไม่ได้อยู่แค่ในหนังไซไฟอีกต่อไป มันแทรกอยู่ในแอปที่เราใช้ทุกวัน ตั้งแต่การแก้ภาพอัตโนมัติ การแนะนำคลิปวิดีโอ ไปจนถึงการวิเคราะห์ข้อมูลสุขภาพโดยไม่ต้องพบแพทย์

ล่าสุด ประเทศไทยเตรียมออก “ร่างพระราชบัญญัติว่าด้วยการส่งเสริมและกำกับดูแลปัญญาประดิษฐ์” ฉบับแรก ซึ่งจะกลายเป็นกฎหมายแม่บทของการใช้งาน AI ในไทย โดยมีเป้าหมายชัดเจน คือ สร้างสมดุลระหว่างนวัตกรรมกับความปลอดภัยของสิทธิพื้นฐานประชาชน

รู้จักร่าง พ.ร.บ. AI ของไทย (ฉบับเบื้องต้น) สาระสำคัญของร่างกฎหมาย คือ:

• คุ้มครองสิทธิส่วนบุคคลจากการใช้ข้อมูลโดย AI

• สร้างระบบรับผิดชอบของผู้พัฒนาและผู้นำเข้าเทคโนโลยี

• วางแนวทางการกำกับดูแล AI ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ระบบตัดสินสินเชื่อ, การจ้างงาน หรือการแพทย์

• ส่งเสริมให้ภาคเอกชนและนักวิจัยพัฒนา AI อย่างมีจริยธรรม

แล้วในชีวิตประจำวัน เราควรรับมืออย่างไร?

ช้งานอย่างรู้เท่าทัน: อย่าปล่อยให้ AI คิดแทนเราทุกอย่าง

ต่อให้ระบบแนะนำหนังหรือแปลภาษาจะฉลาดแค่ไหน ก็ยังมีโอกาส “พลาด” หรือมีอคติอยู่ การตั้งคำถามกับสิ่งที่ระบบแนะนำจึงสำคัญมาก

สิทธิในข้อมูลต้องไม่หายไปกับอัลกอริทึม

ทุกครั้งที่เราคลิก “ยอมรับ” ข้อมูลส่วนตัวอาจถูกนำไปใช้ในแบบที่เราไม่เข้าใจ เช่น การประเมินความสามารถในการจ่ายหนี้ หรือโฆษณาแบบเจาะจง
ร่าง พ.ร.บ. นี้จึงพยายาม “คืนสิทธิ” ให้ประชาชนสามารถเลือกยินยอม ถอนข้อมูล หรือขอให้ลบออกได้

ผู้พัฒนา AI ก็มีหน้าที่

หาก AI ที่ออกแบบมามีอคติ (เช่น เลือกปฏิบัติทางเพศ เชื้อชาติ หรือการจ้างงาน) ความผิดพลาดนั้นไม่ควรตกอยู่ที่ผู้ใช้เท่านั้น
ร่าง พ.ร.บ. AI ฉบับนี้จึงกำหนดให้ผู้พัฒนาและผู้นำเข้าเทคโนโลยีต้องมีการประเมินความเสี่ยง และออกแบบระบบให้โปร่งใส ตรวจสอบได้

ในวันที่ AI เข้ามามีบทบาทมากขึ้นในทุกมิติของชีวิต คำถามสำคัญอาจไม่ใช่แค่ว่า "AI ฉลาดแค่ไหน"
แต่คือ "เราฉลาดพอที่จะใช้งานมันอย่างรับผิดชอบ และรู้สิทธิของตัวเองหรือยัง?"

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

• สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (DGA): สาระร่าง พ.ร.บ. ปัญญาประดิษฐ์
• UNESCO Recommendation on AI Ethics, 2021
• EU GDPR Regulation (EU) 2016/679