“โพสต์ของเรา เราควรเป็นเจ้าของไหม? เมื่อทุกอย่างถูกล็อกไว้ในระบบของคนอื่น”

เคยสงสัยไหมว่า...โพสต์ที่เราเขียนเอง แชร์เอง คิดเองทุกคำ ทุกภาพ วิดีโอ หรือแม้แต่ความเห็นใต้โพสต์คนอื่น สุดท้ายแล้ว “เป็นของเรา” จริง ๆ ไหม?

ในยุคที่เราใช้ Facebook, Instagram, TikTok หรือ X (Twitter เดิม) เป็นบ้านหลังที่สองของความคิดและตัวตนออนไลน์ เรากลับพบว่าการเข้าถึงเนื้อหาของตัวเองอาจไม่ได้ง่ายอย่างที่คิด และบางครั้ง “เจ้าของจริง” ก็อาจไม่ใช่เรา

ใครเป็นเจ้าของเนื้อหาบนโซเชียลมีเดีย?

ตามนโยบายของหลายแพลตฟอร์ม ผู้ใช้ ยังคงเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ ในสิ่งที่ตนโพสต์ แต่ก็ต้อง “ให้สิทธิ์การใช้งาน” กับแพลตฟอร์มเหล่านั้นโดยอัตโนมัติ เช่น การให้ Facebook ใช้ภาพหรือข้อความของเราเพื่อวิเคราะห์ ปรับปรุงบริการ หรือแม้กระทั่งโฆษณา

สิทธิ์ที่ให้ไปนี้ มักจะเป็นแบบ “ไม่มีค่าตอบแทนและสามารถนำไปใช้ซ้ำได้ทั่วโลก” ซึ่งหมายความว่า แพลตฟอร์มสามารถจัดการกับข้อมูลเราในรูปแบบต่าง ๆ ได้ แม้เราจะลบโพสต์ออกไปแล้วก็ตาม

ปัญหาเกิดเมื่อเรา “ไม่สามารถนำข้อมูลกลับมาได้”

หลายคนคงเคยเจอกรณีแบบนี้:

• ถูกปิดบัญชี แล้วเข้าถึงอะไรไม่ได้อีกเลย

• โพสต์เก่าหาไม่เจอ เพราะระบบไม่แสดง

• อยากย้ายข้อมูลไปยังแพลตฟอร์มอื่น แต่ดาวน์โหลดได้แค่บางส่วน

นี่คือสิ่งที่เรียกว่า “data lock-in” หรือการที่ข้อมูลของเราถูกล็อกไว้ในระบบที่เราควบคุมไม่ได้เต็มที่

แล้วเราควรทำอย่างไร?

1. สำรองข้อมูลของตัวเอง เป็นระยะ เช่น ดาวน์โหลดข้อมูลจาก Facebook หรือ Google Drive

2. สร้างพื้นที่ดิจิทัลของตัวเอง เช่น เขียนบล็อกส่วนตัว หรือเก็บงานไว้บนบริการ cloud ที่คุณเลือกได้

3. อ่านข้อตกลงการใช้งานก่อนใช้บริการ โดยเฉพาะส่วนที่เกี่ยวกับสิทธิ์การใช้งานข้อมูล

4. ผลักดันให้มีกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลที่เป็นธรรม เช่น พ.ร.บ. คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA) ในไทย หรือ GDPR ในยุโรป

ข้อมูลคือสินทรัพย์ และโพสต์ก็คือรอยเท้าของเราในโลกดิจิทัล

หากเรายังไม่คิดถึงความเป็นเจ้าของในวันนี้ วันหนึ่งเราอาจไม่เหลืออะไรให้เป็น “ของเรา” เลย ทั้งความคิด ความทรงจำ หรือผลงานที่เราภูมิใจ

ในโลกที่ระบบใหญ่กว่าเรา การมีพื้นที่ที่เราเป็นเจ้าของจริง ๆ จึงกลายเป็นเรื่องสำคัญขึ้นทุกวัน

อย่ารอให้โพสต์สุดท้ายที่เราอยากแชร์ กลายเป็นสิ่งที่เราเข้าถึงไม่ได้อีกเลย

เครดิตข้อมูล:

• Electronic Frontier Foundation (EFF) – องค์กรไม่แสวงหากำไรที่ส่งเสริมสิทธิและเสรีภาพในโลกดิจิทัล
• Mozilla Foundation – ผู้อยู่เบื้องหลัง Firefox และโครงการส่งเสริมความเป็นส่วนตัวทางดิจิทัล