คุณเคยรู้สึกไหมว่า แค่หยิบมือถือขึ้นมาเลื่อนดูไม่กี่นาที แต่พอรู้ตัวอีกทีก็ผ่านไปเป็นชั่วโมงแล้ว? เราทุกคนล้วนเคยตกอยู่ในวังวนนี้ — และบางครั้ง มันก็เกิดขึ้นทุกวันโดยไม่ทันรู้ตัว
สมาร์ตโฟนได้กลายเป็นเหมือนอวัยวะที่ 33 ของมนุษย์ยุคนี้ มันช่วยให้เราทำงาน สื่อสาร และเข้าถึงข้อมูลได้ในพริบตา แต่ในอีกมุมหนึ่ง มันก็กำลังเปลี่ยนวิธีที่เรา “คิด” และ “รู้สึก” อย่างเงียบ ๆ
คิดน้อยลง เพราะไม่ต้องจำ
เมื่อไหร่ที่เราจำวันเกิดเพื่อนสักคนไม่ได้? ไม่เป็นไร — Google และ Facebook จะเตือนให้เราเอง
เมื่อไหร่ที่สงสัยว่า “ซูชิ” มาจากประเทศไหน? ก็แค่พิมพ์ถาม AI
แม้จะสะดวก แต่การพึ่งพาข้อมูลทันใจเหล่านี้บ่อย ๆ ทำให้สมองแทบไม่ได้ฝึกใช้ความจำหรือวิเคราะห์ด้วยตัวเอง
การศึกษาจาก University of Texas (Ward et al., 2017) พบว่า แค่มีมือถือวางอยู่ใกล้ ๆ โดยไม่ต้องเปิดใช้งาน สมรรถภาพในการใช้สมองบางด้านก็ลดลงแล้ว โดยเฉพาะ "working memory" ซึ่งเป็นความสามารถในการจัดการข้อมูลขณะคิดหรือวิเคราะห์
รู้สึกน้อยลง เพราะถูกรบกวนตลอดเวลา
เคยไหม? กำลังนั่งจิบกาแฟพร้อมเปิดเพลงเบา ๆ ในเช้าเงียบสงบ แล้วมือถือส่งแจ้งเตือนเด้งขึ้นมาไม่หยุด
สิ่งเล็ก ๆ แบบนี้ดูเหมือนไม่มีอะไร แต่ในระยะยาว มันทำให้สมองเราเข้าสู่โหมด “พร้อมตอบสนอง” ตลอดเวลา จนยากจะเข้าสู่สภาวะผ่อนคลายหรือรู้สึกอย่างลึกซึ้งได้
งานวิจัยจาก University of California, Irvine ระบุว่า คนที่โดนขัดจังหวะด้วยการแจ้งเตือนบ่อย ๆ ต้องใช้เวลาประมาณ 23 นาที โดยเฉลี่ย กว่าจะกลับมาโฟกัสได้เหมือนเดิม
ความเงียบกลายเป็นสิ่งแปลกปลอม
หนึ่งในผลกระทบที่น่าจับตาคือ คนรุ่นใหม่เริ่มรู้สึกอึดอัดกับ “ความเงียบ”
เมื่อไม่มีเสียงแจ้งเตือน ไม่มีข้อความ ไม่มีคลิปใหม่ให้ดู บางคนจะรู้สึกกระวนกระวาย จนต้องเปิดอะไรบางอย่างไว้ตลอดเวลา
นั่นคือสัญญาณว่า เราอาจกำลังถูกเทคโนโลยีออกแบบให้ “ไม่อยู่กับตัวเอง” ได้ยากขึ้นทุกที
การใช้มือถือไม่ใช่เรื่องผิด — แต่มันอาจกำลังทำให้เราหลงลืมว่าการใช้ “เวลาอยู่กับตัวเอง” ก็เป็นสิ่งสำคัญเหมือนกัน
บางที แค่ลองปิดเสียงแจ้งเตือน 1 ชั่วโมง หรือลองเดินเล่นโดยไม่พกมือถือ เราอาจจะได้ฟังเสียงบางอย่างที่เคยเงียบหายไปจากชีวิต... เสียงของตัวเอง
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
- Ward, A. F., Duke, K., Gneezy, A., & Bos, M. W. (2017). Brain Drain: The Mere Presence of One’s Own Smartphone Reduces Available Cognitive Capacity. Journal of the Association for Consumer Research.
- University of California, Irvine. (2014). The Cost of Interrupted Work: More Speed and Stress.
