จากข้อมูลสู่เรื่องเล่า: เมื่อ Fact ไม่พออีกต่อไป
ในยุคที่ข้อมูลล้นมือ ความจริง (Fact) ไม่ได้แข่งกันด้วยความถูกต้องอีกต่อไป แต่แข่งกันด้วย "วิธีเล่า" หรือ Narrative ที่ใครเล่าได้โดนกว่า เข้าถึงคนมากกว่า ก็อาจมีพลังเหนือกว่าแม้จะไม่สมบูรณ์แบบ เพราะโลกไม่ได้รอให้คนมีเวลาค้นหาความจริงเต็มร้อย แต่มักเชื่อตามสิ่งที่ "เข้าใจง่ายกว่า" และ "รู้สึกว่าใช่กว่า"
ปรากฏการณ์ Narrative-Based Society
โซเชียลมีเดีย: ดินแดนของการตีความ
บนโซเชียล เรื่องหนึ่งเรื่องสามารถกลายเป็นหลาย Narrative ได้ในเวลาเดียวกัน ขึ้นอยู่กับว่าใครเล่า และเล่าให้ใครฟัง เช่น ข่าวเดียวกันอาจถูกเล่าด้วยมุม "เหยื่อผู้เคราะห์ร้าย" หรือ "ผู้กระทำผิดซ้ำซาก" ซึ่งเปลี่ยนความรู้สึกต่อเรื่องนั้นโดยสิ้นเชิง
เทคโนโลยี AI และ Narrative อัตโนมัติ
AI ไม่ได้แค่สรุปข้อมูล แต่ยัง “เลือกมุมเล่า” จากชุดข้อมูลที่มี ซึ่งส่งผลต่อวิธีที่ผู้ใช้งานเข้าใจโลก เช่น ระบบแนะนำข่าวหรือคอนเทนต์ จะนำเสนอเรื่องที่เราคลิกบ่อย โดยไม่บอกเราว่า มันคือ Narrative ที่ AI ช่วยจัดฉากให้
ผลกระทบของ Narrative ที่กลบ Fact
ข้อมูลจริง ถูกกลืนในเสียงเล่า
แม้ข้อเท็จจริงจะยังอยู่ แต่เมื่อ Narrative ครองพื้นที่การรับรู้ คนอาจสนใจ "เรื่องที่เล่า" มากกว่า "เรื่องที่เป็นจริง" ยิ่งถ้าเรื่องเล่านั้นมีอารมณ์ร่วมสูง เช่น ความกลัว ความหวัง หรือความโกรธ
ความจริงที่แตกต่างกันในแต่ละฟองสบู่
ในแต่ละฟองสบู่ดิจิทัล ผู้คนอาจมีชุด Narrative ที่แตกต่างกันโดยสิ้นเชิง — เช่น มองการประท้วงว่าเป็น “เสียงประชาชน” หรือ “การจลาจล” ซึ่งอาจเป็นเรื่องเดียวกัน แต่มาจากมุมเล่าคนละฝั่ง
เราอยู่กับ Narrative อย่างไร โดยไม่หลงทาง
ไม่ใช่ปฏิเสธ Narrative แต่รู้เท่าทันมัน
Narrative ไม่ใช่สิ่งเลวร้ายเสมอไป เพราะมันช่วยให้คนเข้าใจโลกที่ซับซ้อนได้ดีขึ้น เพียงแต่เราต้องถามกลับว่า… “ใครเป็นคนเล่า?” และ “เล่าเพื่ออะไร?”
ฝึกตั้งคำถามมากกว่ารับคำอธิบาย
แทนที่จะเชื่อทุกอย่างที่ดูเหมือน ‘ใช่’ เราอาจต้องถามว่า
-
มี Narrative อื่นที่ไม่ได้ถูกเล่าไหม?
-
Fact นี้ถูกตัดตอนมาเพื่อนำเสนออะไร?
-
เรากำลังรู้สึก หรือกำลังคิด?
บางที การยอมรับว่า Narrative มีอยู่รอบตัว อาจไม่ใช่การยอมแพ้ต่อเรื่องเล่า แต่คือการเข้าใจว่าความจริงของโลกใบนี้…ไม่ได้มีเพียงแบบเดียว
ข้อมูลอ้างอิง
- Daniel Kahneman (Thinking, Fast and Slow)
- Yuval Noah Harari (21 Lessons for the 21st Century)
- Center for Humane Technology (Narrative and Attention)
