ปรากฏการณ์: AI กับการสร้างภาพที่ไร้เจ้าของลิขสิทธิ์
หนึ่งในประเด็นร้อนของโลกเทคโนโลยีในปี 2025 คือ การตัดสินของศาลสหรัฐฯ กรณีภาพที่สร้างขึ้นโดย AI ไม่มีสิทธิ์ในลิขสิทธิ์ตามกฎหมาย เพราะไม่ใช่ “มนุษย์” ที่เป็นผู้สร้างงาน คำตัดสินนี้เป็นกรณีแรกที่ขยายความชัดเจนต่อ “ลิขสิทธิ์เชิงศิลป์” จากระบบอัตโนมัติ ซึ่งจะส่งผลต่อการพัฒนาโมเดล AI ทั้งด้านภาพ เสียง และข้อความ
สาเหตุ: โมเดล AI ต้องการ “ข้อมูลมหาศาล” ที่หลายครั้งไม่มีสิทธิ์ใช้งาน
เบื้องหลังความอัจฉริยะของโมเดล AI คือการเรียนรู้จาก “ข้อมูลมหาศาล” ที่ได้จากการเก็บภาพ บทความ หรือเสียงจากทั่วโลก โดยไม่ขออนุญาตจากเจ้าของต้นฉบับเสมอไป สิ่งนี้กลายเป็นปัญหาสำคัญ: หากข้อมูลฝึกมาจากผลงานศิลปะที่มีลิขสิทธิ์ แล้วโมเดลสร้างงานใหม่ได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย เจ้าของผลงานจะได้รับการปกป้องอย่างไร?
ผลกระทบ: ไม่ใช่แค่ศิลปิน...แต่รวมถึงผู้ใช้งาน AI ทุกคน
คำตัดสินครั้งนี้ทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในหลายมิติ:
1. ศิลปินและผู้ผลิตคอนเทนต์
ได้รับแรงสนับสนุนในการปกป้องผลงานตนเองจากการถูกใช้ฝึกโมเดลโดยไม่ได้รับอนุญาต
2. บริษัท AI
ต้องทบทวนกระบวนการฝึกโมเดลใหม่ทั้งหมด โดยเฉพาะการใช้ข้อมูลแบบ Open Web หรือ Crawled Content
3. ผู้ใช้งานทั่วไป
อาจพบข้อจำกัดใหม่ เช่น การใช้ภาพจาก AI แล้วโดนปฏิเสธจากแพลตฟอร์ม เพราะไม่สามารถยืนยันสิทธิ์ในภาพได้
ทางออก: กฎหมายใหม่ และโมเดลที่มีข้อมูลถูกลิขสิทธิ์
แนวทางหนึ่งที่หลายฝ่ายเสนอคือ การพัฒนาโมเดลฝึก AI ที่ใช้เฉพาะข้อมูลจากแหล่งเปิด (Open License) หรือได้รับอนุญาตโดยตรงเท่านั้น เช่น:
-
โครงการ LAION ที่คัดกรองข้อมูลภาพแบบปลอดลิขสิทธิ์
-
การพัฒนา Creative Commons AI Dataset
-
การใช้ระบบ opt-out สำหรับเจ้าของผลงาน
อีกทางเลือกคือการออกกฎหมายเฉพาะที่ครอบคลุมการใช้ข้อมูลเพื่อฝึกโมเดล โดยไม่อิงแค่แนวคิดลิขสิทธิ์แบบเดิมที่เน้น “ผู้สร้างต้องเป็นมนุษย์”
แม้คำตัดสินในสหรัฐฯ จะยังไม่เปลี่ยนทุกอย่างทันที แต่มันส่งสัญญาณชัดเจนว่า โลกกำลังก้าวสู่ “การต่อรองใหม่” ระหว่างคนสร้าง ระบบ AI และสิทธิในผลงาน หากเราไม่เริ่มวางกรอบที่เป็นธรรมตั้งแต่ตอนนี้ อาจสายเกินไปที่จะควบคุมเมื่อ AI เข้าไปอยู่ทุกหนแห่งในชีวิตประจำวัน
