โลกที่จำคุณได้มากกว่าคุณจำตัวเอง
เคยไหม แค่เดินผ่านร้านค้า ระบบก็เด้งโฆษณาขึ้นมาบนมือถือราวกับรู้ใจ? หรือแค่พูดถึงอะไรบางอย่างกับเพื่อน เสิร์ชโซเชียลก็พุ่งเป้ามาที่สิ่งนั้นทันที นั่นไม่ใช่เวทมนตร์ แต่มันคือพลังของ “ข้อมูล” ที่คุณทิ้งไว้ในทุกการกระทำของคุณ
ตั้งแต่คุณตื่นนอน เช็กมือถือ เปิดแอป จับเวลาเดิน หรือสั่งกาแฟ—ทุกอย่างถูกแปลงเป็นข้อมูล (data) และถูกส่งต่อไปยังเซิร์ฟเวอร์จำนวนมหาศาลที่คอยเรียนรู้พฤติกรรมคุณตลอดเวลา
ข้อมูลไม่ใช่แค่สิ่งที่คุณโพสต์
หลายคนอาจคิดว่าข้อมูลคือแค่สิ่งที่เรากรอกลงไป เช่น เบอร์โทร อีเมล หรือภาพถ่ายบนโซเชียล แต่จริง ๆ แล้ว “ข้อมูลพฤติกรรม” (behavioral data) ต่างหากที่มีมูลค่ามหาศาลต่อแพลตฟอร์มและธุรกิจ
- เวลาใช้งานแอปนานแค่ไหน
- หยุดดูวิดีโอตรงไหน
- คลิกอะไรแต่ไม่ซื้อ
- เดินทางเส้นทางไหนประจำ
- หรือแม้แต่ “หยุดอ่าน” หน้าจอค้างอยู่ตรงบรรทัดไหนนานกว่าปกติ
ทั้งหมดนี้คือ “สัญญาณ” ที่ AI และระบบวิเคราะห์ข้อมูลนำไปใช้สร้าง “โปรไฟล์” ของคุณขึ้นมาโดยอัตโนมัติ
คุณไม่ได้ใช้แค่แอป แอปก็กำลังใช้คุณอยู่
ทุกบริการฟรีที่เรารู้จักในวันนี้ ไม่มีอะไร “ฟรี” จริง ๆ
สิ่งที่เราจ่าย คือ เวลา ความสนใจ และข้อมูลส่วนตัว
ตัวอย่างเช่น แอปแผนที่ที่รู้ทุกจุดหมายของคุณ
แอปช้อปปิ้งที่จำแนกว่าคุณมีแนวโน้มจะซื้อของตอนไหน
หรือแม้แต่แพลตฟอร์มวิดีโอที่รู้ว่าคุณเหงาตอนกลางคืน
ระบบเหล่านี้ไม่ได้เพียง ‘ให้บริการ’ แต่กำลัง ‘สร้างภาพจำของคุณ’ เพื่อวิเคราะห์ คาดการณ์ และโน้มน้าวให้คุณตัดสินใจในแบบที่มันต้องการ
ข้อมูลของคุณไปถึงไหนบ้าง?
ข้อมูลไม่หยุดอยู่แค่ในแอปเดียว มันอาจถูกแชร์ผ่านพาร์ตเนอร์หรือระบบโฆษณาหลายชั้น
ยิ่งคุณใช้หลายแอปที่เชื่อมโยงกัน เช่น Google, Facebook, TikTok หรือแพลตฟอร์มต่างประเทศอื่น ๆ ข้อมูลที่ดูเหมือนกระจัดกระจาย ก็จะถูกปะติดปะต่อกลายเป็นภาพรวมของคุณได้อย่างแม่นยำ
องค์กรบางแห่งใช้ข้อมูลเพื่อปรับปรุงบริการ
แต่องค์กรบางแห่งใช้เพื่อผลักดันสินค้า ความเชื่อ หรือแม้แต่การตัดสินใจทางสังคมและการเมือง
แล้วเราควรทำอย่างไร?
- ใช้แอปอย่างมีสติ อย่าคลิกทุกอย่างโดยไม่อ่าน
- หมั่นเข้าไปตั้งค่า “ความเป็นส่วนตัว” ในแต่ละแอป
- ใช้เบราว์เซอร์ที่ไม่ติดตาม เช่น Brave หรือ DuckDuckGo
- สำรวจสิทธิของคุณภายใต้กฎหมายคุ้มครองข้อมูล เช่น PDPA หรือ GDPR
เราไม่ได้หายไปจากโลกดิจิทัล แต่เราควรอยู่ในนั้นอย่างเข้าใจ
ไม่ใช่ทุกการเก็บข้อมูลจะเป็นเรื่องร้าย แต่สิ่งสำคัญคือการ “รู้ว่าเรากำลังเป็นใครในโลกข้อมูลนี้” และไม่ปล่อยให้ระบบนิยามตัวเรามากกว่าที่เรารู้จักตัวเอง
ลองถามตัวเองดูอีกครั้ง — คุณกลายเป็นข้อมูลตั้งแต่เมื่อไหร่?
