โลกดิจิทัลที่เราไม่ได้ออกแบบ เมื่อแพลตฟอร์มต่างชาติเป็นผู้ตั้งกฎ

โลกดิจิทัลที่เราไม่ได้ออกแบบกำลังเกิดขึ้นจริง

ทุกวันนี้เราตื่นขึ้นมาแบบไม่ได้เช็กโทรศัพท์ไม่ได้ และชีวิตเราผูกติดกับบริการออนไลน์แทบทุกอย่าง — โซเชียลมีเดีย, แอปแชต, อีคอมเมิร์ซ ไปจนถึงกระเป๋าเงินดิจิทัล แต่เราลองถามตัวเองดูไหมว่า ใครเป็นคนกำหนดกฎของพื้นที่เหล่านี้? คำตอบตรงไปตรงมา: บริษัทต่างชาติเป็นผู้ลั่นกฎเกณฑ์ทั้งหมด พวกเขากำหนดได้ตั้งแต่

• เราจะโพสต์อะไรได้หรือไม่ได้

• รูปแบบการแสดงข้อมูล

• สิทธิ์ความเป็นส่วนตัว

• อัลกอริทึมที่เลือกว่าคนไทยเห็นข่าวอะไร

เราเป็นเพียงผู้ใช้งาน และทำได้แค่ “กดยอมรับ”

กฎของเขา แต่ชีวิตเรา

นโยบายถูกออกแบบให้เข้าข้างผู้ถืออำนาจข้อมูล

เมื่อเกิดปัญหา เช่น บัญชีถูกปิด ข้อมูลสูญ หรือถูกลบเพจ เพราะ “ผิดกฎ” คำถามสำคัญคือ: **กฎเหล่านั้นอ้างอิงจากบริบทของใคร?** ตัวอย่างที่พบได้บ่อย:

• คีย์เวิร์ดทางการเมืองไทยถูกจำกัดเพราะขัดกฎหมายประเทศอื่น

• แบรนด์ไทยโดนลด Reach โดยไม่รู้สาเหตุ

• ครีเอเตอร์ถูกปิดรายได้จากวิดีโอที่ไม่เข้ามาตรฐานที่เราไม่ได้ตั้ง

ผู้เล่นตัวเล็กจึงกลายเป็นผู้ตามแบบเลี่ยงไม่ได้

Platform Power: ข้อมูล = อำนาจ

ใครครอบครองข้อมูลมหาศาล คนนั้นคือผู้จัดระเบียบพฤติกรรมมนุษย์ แพลตฟอร์มมีอำนาจในการ

• ขยายการมองเห็นหรือกลบเสียงของเรา

• ดันคอนเทนต์บางแบบให้ดังไปทั่วประเทศ

• ทำให้ “เรื่องเล็ก” กลายเป็น “ปรากฏการณ์สังคม”

จนหลายครั้งเรา ไม่ได้เลือก สิ่งที่เราเห็น
แต่สิ่งที่ อัลกอริทึมเลือกให้เราเห็น

ผลกระทบต่อไทย: เมื่อเราไม่มีเสียงในกฎของโลกดิจิทัล

เศรษฐกิจ

รายได้จากคอนเทนต์จำนวนมหาศาลถูกดึงออกนอกประเทศ เช่น - ค่าโฆษณา - ค่าคอมมิชชัน Creator - ค่าธรรมเนียมธุรกรรมดิจิทัล

สังคม

ข้อมูลข่าวสารที่คนไทยบริโภคถูกกำหนดโดยองค์กรที่ไม่ได้เข้าใจบริบทวัฒนธรรมไทยอย่างแท้จริง นำไปสู่ความขัดแย้งทางสังคมแบบเร่งด่วนและขยายผลไว

อธิปไตยข้อมูล

เมื่อข้อมูลประชาชนอยู่ในเซิร์ฟเวอร์ต่างชาติ **รัฐไม่มีสิทธิ์กำกับดูแลได้เต็มที่**

เรามีสิทธิ์กำหนดกติกาไหม?

นี่คือโจทย์ใหญ่ของสังคมไทย ถ้าเราไม่สร้างแพลตฟอร์มเอง เราก็ต้องยอมรับ “เงื่อนไขของเขา” ตัวเลือกที่เป็นไปได้

• พัฒนาแพลตฟอร์มท้องถิ่น (เช่น e-Gov, Digital ID, ระบบสื่อท้องถิ่น)

• มีกฎหมายข้อมูลส่วนบุคคลที่เข้มแข็งจริง ไม่ใช่แค่บนกระดาษ

• สร้างแรงจูงใจให้ธุรกิจไทยเติบโตแข่งกับต่างชาติได้บ้าง

สิ่งที่ยากคือ…ต้องกล้าตั้งคำถามต่อระบบที่เราใช้ทุกวัน

โลกดิจิทัลอาจไม่ได้เกิดขึ้นเพื่อไทย แต่เราอยู่ในนั้นทุกวินาที
เพราะฉะนั้นการรู้เท่าทัน คือสิทธิ์แรกที่เราควรยึดคืน

บางทีการตั้งคำถามว่า “ใครกำลังควบคุมเราอยู่?”
อาจเป็นจุดเริ่มต้นของการออกแบบโลกที่เรามีส่วนร่วมจริง ๆ